Tiêu Chuẩn Chống Sét Và Quy Trình Thi Công Hệ Thống Chống Sét Đúng Kỹ Thuật
1. Giới thiệu về tiêu chuẩn chống sét : TCVN 9385:2012
Sét là hiện tượng tự nhiên có thể gây cháy nổ, hư hỏng thiết bị điện, gián đoạn sản xuất và nguy hiểm đến tính mạng. Để giảm thiểu rủi ro, Việt Nam áp dụng TCVN 9385:2012 (chuyển đổi từ BS 6651:1999) – tiêu chuẩn quốc gia hướng dẫn thiết kế, kiểm tra và bảo trì hệ thống chống sét cho công trình xây dựng.
- Tiêu chuẩn này áp dụng cho:
- Nhà ở, nhà xưởng, công trình công cộng
- Công trình đặc biệt: kho chứa chất nổ, cần cẩu, khán đài thép
- Không áp dụng cho:
- Công trình khai thác dầu khí ngoài khơi
- Công trình sử dụng công nghệ chống sét đặc biệt khác
- Thành phần hệ thống: Quy định rõ cấu trúc của một hệ thống chống sét bao gồm 3 bộ phận chính:
- Bộ phận thu sét (Kim thu sét, lưới thu sét): Có nhiệm vụ thu hút và bắt giữ dòng điện sét.
- Dây thoát sét (Dây xuống): Dẫn dòng điện sét từ bộ phận thu sét xuống đất một cách an toàn.
- Hệ thống tiếp địa (Bãi tiếp địa): Có nhiệm vụ tản dòng điện sét vào trong lòng đất.
- Yêu cầu kỹ thuật: Đưa ra các chỉ số kỹ thuật cụ thể về vật liệu, kích thước tối thiểu của các thành phần, khoảng cách lắp đặt và giá trị điện trở tiếp đất. Một trong những yêu cầu quan trọng nhất là điện trở nối đất của hệ thống không được lớn hơn 10 Ω.
2. Tiêu Chuẩn Quốc Tế: IEC 62305
Bộ tiêu chuẩn IEC 62305 “Protection against lightning” của Ủy ban Kỹ thuật Điện Quốc tế (IEC) là bộ tiêu chuẩn toàn diện và được công nhận trên toàn cầu. Tiêu chuẩn này có cách tiếp cận hiện đại hơn, dựa trên việc quản lý rủi ro để xác định cấp độ bảo vệ cần thiết cho công trình.
IEC 62305 gồm 4 phần chính:
- IEC 62305-1: Nguyên tắc chung: Giới thiệu về sét và các nguyên tắc bảo vệ cơ bản.
- IEC 62305-2: Quản lý rủi ro: Hướng dẫn phương pháp đánh giá rủi ro do sét gây ra đối với công trình để lựa chọn cấp độ bảo vệ (LPL I, II, III, IV) phù hợp, giúp tối ưu hóa chi phí và hiệu quả.
- IEC 62305-3: Thiệt hại vật chất đến kết cấu và nguy hiểm tính mạng: Quy định chi tiết về thiết kế, lắp đặt hệ thống chống sét trực tiếp (bên ngoài).
- IEC 62305-4: Hệ thống điện và điện tử bên trong kết cấu: Quy định về các biện pháp bảo vệ chống sét lan truyền (SPD – Surge Protection Devices) để bảo vệ thiết bị.
3. So sánh nhanh TCVN 9385:2012 và IEC 62305:
| Tiêu Chí | TCVN 9385:2012 | IEC 62305 |
| Phương pháp tiếp cận | Dựa trên kinh nghiệm và quy định cụ thể. | Dựa trên đánh giá và quản lý rủi ro toàn diện. |
| Cấp độ bảo vệ | Không phân chia rõ ràng thành các cấp độ. | Phân chia thành 4 cấp độ bảo vệ (LPL I đến IV). |
| Chống sét lan truyền | Đề cập nhưng chưa chi tiết bằng. | Có phần riêng (Part 4) quy định rất chi tiết. |
| Tính linh hoạt | Ít linh hoạt hơn, áp dụng chung cho nhiều công trình. | Linh hoạt cao, cho phép tối ưu thiết kế theo rủi ro thực tế. |
4. Thành phần cơ bản của hệ thống chống sét
Theo TCVN 9385:2012, một hệ thống chống sét hoàn chỉnh gồm 4 phần chính:
4.1. Bộ phận thu sét : Kim thu sét
- Gồm kim thu sét, dây thu sét hoặc lưới thu sét, kim tán sét
- Lắp tại điểm cao nhất của công trình
- Vật liệu: đồng, thép mạ kẽm, inox
4.2. Dây dẫn xuống : Dây thoát sét
- Dẫn dòng điện sét từ bộ phận thu xuống hệ thống tiếp địa
- Yêu cầu: chạy thẳng, hạn chế gấp khúc, tiết diện ≥ 50 mm²
4.3. Hệ thống tiếp địa
- Cọc tiếp địa chôn sâu 1,5–3 m
- Vật liệu: thép mạ đồng, đồng nguyên chất hoặc thép mã kẽm nhúng nóng
- Điện trở tiếp địa ≤ 10 Ω
4.4. Liên kết đẳng thế
- Kết nối các phần kim loại của công trình để tránh chênh lệch điện thế nguy hiểm
5. Quy Trình Thi Công Hệ Thống Chống Sét Chuẩn Kỹ Thuật
| Bước | Hạng mục kiểm tra | Tiêu chí đạt | Ghi chú |
| 1. Khảo sát & đánh giá rủi ro | Thu thập dữ liệu khí tượng, vị trí, chiều cao công trình | Có báo cáo đánh giá rủi ro, xác định cấp bảo vệ | Cấp I–IV theo tiêu chuẩn IEC 62305 |
| 2. Thiết kế hệ thống | Bản vẽ bố trí kim thu, dây dẫn, tiếp địa | Đúng phương pháp tính (góc bảo vệ/quả cầu lăn) | Tính toán bảo vệ theo Tiêu Chuẩn Pháp N FC 17-102 |
| 3. Chọn vật liệu | Kim thu, dây dẫn, cọc tiếp địa | Đúng vật liệu, tiết diện, tiêu chuẩn chống ăn mòn | Có chứng chỉ xuất xưởng |
| 4. Lắp đặt bộ phận thu sét | Vị trí, độ cao, cố định | Cao hơn vùng bảo vệ 2–3 m, cố định chắc chắn | Không bị che khuất |
| 5. Lắp đặt dây dẫn xuống | Đường đi, cố định, mối nối | Thẳng, ít gấp khúc, tiết diện ≥ 50 mm² | Mối nối hàn hóa nhiệt hoặc kẹp đạt chuẩn |
| 6. Thi công tiếp địa | Số lượng, độ sâu, điện trở | Cọc chôn sâu, điện trở đất ≤ 10 Ω | Đo bằng máy đo chuyên dụng |
| 7. Liên kết đẳng thế | Kết nối các phần kim loại | Không bỏ sót, kết nối chắc chắn | Giảm chênh lệch điện thế nguy hiểm |
| 8. Kiểm tra & nghiệm thu | Đo điện trở, kiểm tra mối nối | Điện trở đạt chuẩn, mối nối chắc chắn | Có biên bản nghiệm thu |
| 9. Bảo trì định kỳ | Kiểm tra hang năm hoặc sau bão | Đo lại điện trở, siết mối nối, thay thế hỏng hóc | Lưu hồ sơ bảo trì |
6. Lưu ý quan trọng khi thi công chống sét
- An toàn lao động: Trong quá trình thi công, cần đảm bảo an toàn cho công nhân, đặc biệt khi làm việc trên cao
- Phối hợp với hệ thống điện: Hệ thống chống sét cần được tích hợp với thiết bị chống sét lan truyền (SPD) để bảo vệ thiết bị điện tử trong công trình.
- Bảo trì định kỳ: kiểm tra ít nhất 1 lần/năm, đặc biệt sau mùa mưa bão
- Tuân thủ tiêu chuẩn: mọi hạng mục phải đáp ứng TCVN 9385:2012
7. Lợi ích khi thi công chống sét đúng tiêu chuẩn
- Bảo vệ con người: giảm nguy cơ tử vong hoặc thương tích do sét
- Bảo vệ tài sản: tránh cháy nổ, hư hỏng thiết bị điện tử
- Tuân thủ pháp luật: đáp ứng yêu cầu an toàn kỹ thuật
- Tăng tuổi thọ công trình: hạn chế hư hỏng kết cấu do tác động của sét
8. Tóm Lại
Tiêu chuẩn chống sét trong quá trình thi công chống sét là nền tảng vững chắc để xây dựng nên một lá chắn an toàn, bảo vệ con người và tài sản trước sức mạnh hủy diệt của thiên nhiên. Từ việc lựa chọn tiêu chuẩn phù hợp như TCVN 9385:2012 hay IEC 62305, đến việc tuân thủ nghiêm ngặt quy trình thi công từng bước, mỗi công đoạn đều đóng vai trò quyết định đến hiệu quả của cả hệ thống. Đầu tư đúng đắn và chuyên nghiệp vào hệ thống chống sét ngay từ đầu chính là giải pháp thông minh và tiết kiệm nhất
